خبر تکمیلی و توضیح ضروری:
با پیگیری های سرکار خانم ایل بیگی (کارشناس ارزیابی) و مدیریت آقای دکتر شریفی، اصلاحیه زیر در صفحه امتیازات ارزیابی اضافه شد تا نگرانی های نشریات برطرف گردد:
خروجی XML مناسب برای به روزرسانی سامانه ارزیابی نشریات علمی داشته باشد. این خروجی باید به فرمت OAI PMH باشد. (شایان ذکر است، این شاخص در ارزیابی اسفند 1393 مورد بررسی قرار نگرفته است و در ارزیابی تابستان 1394 مورد بررسی قرار خواهد گرفت.)
http://journals.msrt.ir/menu_1.html
با توجه به این موضوع به احتمال زیاد حداکثر امتیاز نرم افزار را با استفاده از نرم افزار یکتاوب کسب خواهید نمود. اما لازم است سایر ویژگی های محتوایی و مدیریتی مورد نظر کمیسیون را هم روی سایت درج نمایید تا بتوانید امتیاز کامل تری برای نشریه خود به دست آورید. امیدواریم تعاملات سازنده و مفید کمیسیون با شرکت ها همچنان ادامه داشته باشد.
قابل توجه نشریات تحت مجموعه وزارت علوم:
اخیرا کمیسیون نشریات وزارت علوم با همکاری یک شرکت، سامانه ای نه چندان پیشرفته را برای ارزیابی و رتبه بندی نشریات راه اندازی کرده است. اصل این عمل بسیار مفید و موثر است و باعث انجام اصلاحات زیادی در نشریات کشور خواهد بود. اما روش انجام کار دو اشکال اساسی دارد:
1- استفاده از روش های سنتی و پرهزینه:
شرکت یکتاوب حدود 6 سال پیش طبق جلسه و نامه ی رسمی مشابه این روش را به وزارت علوم پیشنهاد کرده است. در روش یکتاوب بر خودکار سازی و استفاده از ربات های هوشمند برای جمع آوری اطلاعات تاکید شده بود تا کار با هزینه کم و سرعت و دقت بالا انجام شود. همچنین یکتاوب پیشنهاد داده بود از ابزارهای پیشرفته یکتاوب به صورت رایگان و در جهت منافع کشور استفاده شود. اما بعد از 6 سال روشی قدیمی تر (ورود اطلاعات در فرم ها) مورد استفاده قرار گرفته است. آنهم با پرداخت هزینه به یک شرکت نرم افزاری دیگر! در این روش حتی ارتباط دوسویه بر بستر وب برای تسریع امور نادیده گرفته شده است و برای دریافت اطلاعات تکمیلی یا طرح نظر یا سوال باید به روش سنتی و ناکارآمد تلفن متوسل شد. در صورتی که اگر قرار است به نشریات کمک و نظارت کنیم تا الکترونیک تر شوند، ابتدا باید سازوکار انجام امور را الکترونیک کنیم!
سوالی که مطرح می شود این است که چرا روش و ابزارهای پیشرفته تر و رایگان یکتاوب حتی مورد بررسی هم قرار نگرفته است و به جایش روش قدیمی تر و پر هزینه تر فعلی در حال انجام است؟ حداقل کاری که مسئولان کمیسیون می توانستند انجام دهند دعوت از یکتاوب برای مشاوره در جهت کاهش حجم کارها و تسهیل کار مسئولان نشریات بود.
(نامه ارسالی به مسئولان کمیسیون روی سایت شرکت و در اطلاعیه های قبلی در دسترس است.)
2- اعلام شاخص های مبهم و نامشخص:
برخی شاخص های اعلام شده بدون جزییات فنی لازم در نظر گرفته شده اند. با توجه به تعداد بسیار زیاد نشریاتی که از سامانه های پیشرفته یکتاوب استفاده می کنند، انتظار ما این بود که برای تسهیل امور، اطلاعات فنی لازم در اختیار شرکت یکتاوب (و سایر شرکت ها) قرار داده شود. از حدود یک ماه پیش این موضوع را به مسئولان کمیسیون تذکر دادیم و قول همکاری دادند. مشکل اصلی اسناد منتشر شده در سایت کمیسیون این بود که در مشخصات نرم افزار استاندارد ذکر شده بود:
- خروجی XML مناسب برای به روزرسانی سامانه ارزیابی نشریات علمی و ...
ما ابتدا سایت کمیسیون را جستجو کردیم و مستندی در خصوص این XML نیافتیم. به همین دلیل با کارشناسان جلسه ای برگزار شد و توضیحات لازم را ارایه دادیم. بلافاصله شرکت مجری این کار این توضیح را به سایت اضافه کرد:
- خروجی XML مناسب برای به روزرسانی سامانه ارزیابی نشریات علمی داشته باشد. این خروجی باید به فرمت OAI PMH باشد.
با این توضیح نه تنها مشکل حل نشد، بلکه دانش فنی مجریان این طرح هم زیر سوال رفت. مطلب زیر را بخوانید تا متوجه موضوع بشوید:
XML نشریه یک ظرف اطلاعات است. چیز پیچیده ای هم نیست. یک فایل TEXT ساده است که اطلاعاتش منظم شده است. مثلا عنوان نشریه، اسم سردبیر، ISSN و سایر مشخصات نشریه در آن درج شده است. به دلیل نقش تسهیل گر این قالب اطلاعاتی در انتقال اطلاعات ماشینی، سامانه های یکتاوب از همان ابتدا این بخش را دارا بوده اند. برای مثال می توانید نمونه های زیر را بررسی کنید:
خروجی HTML مشخصات اصلی نشریه (قابل تکمیل و اصلاح در بخش مدیریت) در سایت مجله فیزیولوژی و فاماکولوژی:
http://www.phypha.ir/ppj/jinfo.php
و خروجی همین اطلاعات به صورت XML:
http://www.phypha.ir/ppj/jinfo.xml.php
چیزی که اهمیت دارد این است که طرفی که این XML را برای جمع آوری اطلاعات لازم دارد مشخص کند چه اطلاعاتی باید در این فایل وجود داشته باشد. وگرنه هر فردی می تواند ادعا کند XML ایشان استاندارد و کامل است. (مثلا الان ما هم می توانیم به صورت جاعلانه تبلیغات کنیم که منظور کمیسیون XML های نرم افزار یکتاوب است. کاری که برخی شرکت ها در حال انجام آن هستند)
اما به جای مشخص کردن این اطلاعات و نوع استفاده از تگها برای مشخص کردن این عناصر، فقط ذکر شده است که باید به فرمت OAIPMH باشد.
در سایت http://www.openarchives.org/pmh مربوطه آمده است:
The Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting (OAI-PMH) is a low-barrier mechanism for repository interoperability
یعنی این سازوکار حتی در حد قالب هم نیست. چه برسد به اینکه مشخص کند کمیسیون چه اطلاعاتی لازم دارد. در توضیحی که به کارشناسان کمیسیون دادیم ذکر کردیم که این امر مثل این است که به یک نفر بگویید مشخصات خودت را به ما بده، وقتی بگوید چه اطلاعاتی لازم دارید بگوید در قالب فرم ورد و از طریق سایت بفرست! یعنی به جای مشخص کردن اطلاعات مورد نیاز، روش و ابزار انجام کار را مشخص کنند.
این موضوع را می توان با مطالعه راهنمای "OAI برای مبتدیان" هم فهمید: OAI for Beginners
در این راهنما توضیح داده است که OAI-PMH یک پروتکل انتقال اطلاعات است که از بستر وب یا http و ظرف xml برای این منظور استفاده می کند. این راهنما مشخص کرده است که OAI-PMH می تواند از هر نوع استاندارد متادیتا استفاده کند، هر چند بیشتر از Dublin Core استفاده می شود. یعنی به هیچ وجه در خصوص تگها و اطلاعات داخل فایل XML توضیح نمی دهد و فقط مشخص می کند روش انجام کار از طریق وب باشد!
احتمال می دهیم کسی که این توضیح را پیشنهاد کرده است از حداقل اطلاعات در خصوص OAI-PMH هم برخودار نیست. وگرنه مرتکب این اشتباه فاحش نمی شد.
به هر حال بر اساس توضیحات و راهنمایی های ما، مسئولان مربوطه قول همکاری دادند تا با کمک شرکت مذکور این بخش را تکمیل و اطلاع رسانی کنند. اما بعد از دو هفته با توجه به عدم تکمیل این موضوع، لینک مربوط به "ویژگی های سامانه استاندارد نشریات" روی صفحه اول سایت غیر فعال شد تا در این خصوص تصمیمات لازم اتخاذ شود و در صورت نیاز از تجریه و مشاوره علمی یکتاوب (یا سایر شرکتها یا کارشنایان فنی وزارت علوم) استفاده شود.
اما در کمال تعجب به جای تعیین تکلیف این موضوع (یعنی درج یک شاخص ارزیابی بدون اعلام جزییات ضروری)، روز گذشته گزارش رتبه بندی نشریات منتشر شد. در اطلاعیه ای هم که توسط مشتریان برای ما ارسال شده است، دقیقا همین معیار بدون اصلاح ذکر شده است!
برداشت ما این است که این امر توسط شرکت مذکور مدیریت شده است. وگرنه مسئولان کمیسیون چون از موضوع آگاهی داشتند، بعید است که با ارسال مجدد این متن اشتباه، پشتوانه ی علمی کار را ضعیف جلوه دهند. مگر می شود درخواست XML نمود و هیچ مستند، توضیح یا نمونه ای در خصوص XML مورد نظر ارایه نکرد!
سخن آخر با مسئولان کمیسیون:
پیشنهاد می کنیم مسئولان و کارشناسان انجام این امر، مطابق پیشنهاد اولیه ما از دانش فنی یکتاوب یا سایر شرکت ها یا کارشناسان حرفه ای تر استفاده کنند و خود را به یک شرکت محدود نکنند تا اعتبار کار زیر سوال نرود. روش منطقی انجام کارها در سامانه قبلی HBI قابل بررسی است. این سامانه از 6 سال پیش تا کنون بروز نشده است و همان اطلاعات 6 سال پیش روی آن است (بروز و فعال نیست). اما دقیقا مشخص کرده است که xml ها باید به چه صورت تهیه شوند و انواع و اقسام راهنماهای لازم هم در آن منتشر شده است:
راهنمای جامع تولید XML های خروجی سامانه
یا حداقل از ISC یاد بگیرند که فرمت و مستندات قابل قبول تری برای ارسال اطلاعات به قالب XML ارایه داده است (هر چند اشتباهاتی مثل استفاده از نام دانشگاه به جای نام سازمان دارد که باعث می شود اگر نویسنده ای از یک سازمان علمی غیر دانشگاهی باشد، وضعیت مبهم شود)
در سامانه های بین المللی هم روش کار همین است. برای مثال مستندات DOAJ را ببینید:
http://doaj.org/features#xml_upload
(در این نشانی می بینید که DOAJ هم از OAI-PMH نام برده است. اما با توضیحات لازم برای مشخص کردن عناصر و مفهوم و شرایط تگها و همچنین مشخص کردن استفاده از متاتگهای Dublin Core)
شاید مسئولان امر انتظار دارند با روش سعی و خطا پیش برویم. یعنی به جای مشخص کردن این توضیحات از ابتدا توسط آنها، ما یک فرمتی تهیه کنیم و بعد مرحله به مرحله ایرادش را مشخص کنند تا آن را نهایی کنیم!
توضیح مهم در خصوص امتیاز ارزیابی:
با توجه به کامل بودن برنامه یکتاوب به عنوان قدیمی ترین و قدرتمندترین سامانه مدیریت نشریات، انتظار این است که در بخش مشخصات نرم افزار، امتیاز کامل به نشریات استفاده کننده از یکتاوب اختصاص داده شده باشد. اما اگر به هر دلیلی این اتفاق نیفتاده است، لطفا جزییات و اطلاعات لازم را به ما ارایه کنید تا پیگیری لازم به صورت متمرکز انجام شود.
در خصوص اعلام نشانی XML هم با توجه به مبهم بودن اطلاعات ارایه شده توسط کمیسیون می توانید از بخش "مدیریت نشریه: مشخصات اصلی نشریه" استفاده کنید و نشانی XML پیش فرض یکتاوب را به وزارت علوم ارایه کنید.
ما نیز همچنان با کمیسیون در ارتباط خواهیم بود تا این اشکال را برطرف کنند.
با پیگیری های سرکار خانم ایل بیگی (کارشناس ارزیابی) و مدیریت آقای دکتر شریفی، اصلاحیه زیر در صفحه امتیازات ارزیابی اضافه شد تا نگرانی های نشریات برطرف گردد:
خروجی XML مناسب برای به روزرسانی سامانه ارزیابی نشریات علمی داشته باشد. این خروجی باید به فرمت OAI PMH باشد. (شایان ذکر است، این شاخص در ارزیابی اسفند 1393 مورد بررسی قرار نگرفته است و در ارزیابی تابستان 1394 مورد بررسی قرار خواهد گرفت.)
http://journals.msrt.ir/menu_1.html
با توجه به این موضوع به احتمال زیاد حداکثر امتیاز نرم افزار را با استفاده از نرم افزار یکتاوب کسب خواهید نمود. اما لازم است سایر ویژگی های محتوایی و مدیریتی مورد نظر کمیسیون را هم روی سایت درج نمایید تا بتوانید امتیاز کامل تری برای نشریه خود به دست آورید. امیدواریم تعاملات سازنده و مفید کمیسیون با شرکت ها همچنان ادامه داشته باشد.
قابل توجه نشریات تحت مجموعه وزارت علوم:
اخیرا کمیسیون نشریات وزارت علوم با همکاری یک شرکت، سامانه ای نه چندان پیشرفته را برای ارزیابی و رتبه بندی نشریات راه اندازی کرده است. اصل این عمل بسیار مفید و موثر است و باعث انجام اصلاحات زیادی در نشریات کشور خواهد بود. اما روش انجام کار دو اشکال اساسی دارد:
1- استفاده از روش های سنتی و پرهزینه:
شرکت یکتاوب حدود 6 سال پیش طبق جلسه و نامه ی رسمی مشابه این روش را به وزارت علوم پیشنهاد کرده است. در روش یکتاوب بر خودکار سازی و استفاده از ربات های هوشمند برای جمع آوری اطلاعات تاکید شده بود تا کار با هزینه کم و سرعت و دقت بالا انجام شود. همچنین یکتاوب پیشنهاد داده بود از ابزارهای پیشرفته یکتاوب به صورت رایگان و در جهت منافع کشور استفاده شود. اما بعد از 6 سال روشی قدیمی تر (ورود اطلاعات در فرم ها) مورد استفاده قرار گرفته است. آنهم با پرداخت هزینه به یک شرکت نرم افزاری دیگر! در این روش حتی ارتباط دوسویه بر بستر وب برای تسریع امور نادیده گرفته شده است و برای دریافت اطلاعات تکمیلی یا طرح نظر یا سوال باید به روش سنتی و ناکارآمد تلفن متوسل شد. در صورتی که اگر قرار است به نشریات کمک و نظارت کنیم تا الکترونیک تر شوند، ابتدا باید سازوکار انجام امور را الکترونیک کنیم!
سوالی که مطرح می شود این است که چرا روش و ابزارهای پیشرفته تر و رایگان یکتاوب حتی مورد بررسی هم قرار نگرفته است و به جایش روش قدیمی تر و پر هزینه تر فعلی در حال انجام است؟ حداقل کاری که مسئولان کمیسیون می توانستند انجام دهند دعوت از یکتاوب برای مشاوره در جهت کاهش حجم کارها و تسهیل کار مسئولان نشریات بود.
(نامه ارسالی به مسئولان کمیسیون روی سایت شرکت و در اطلاعیه های قبلی در دسترس است.)
2- اعلام شاخص های مبهم و نامشخص:
برخی شاخص های اعلام شده بدون جزییات فنی لازم در نظر گرفته شده اند. با توجه به تعداد بسیار زیاد نشریاتی که از سامانه های پیشرفته یکتاوب استفاده می کنند، انتظار ما این بود که برای تسهیل امور، اطلاعات فنی لازم در اختیار شرکت یکتاوب (و سایر شرکت ها) قرار داده شود. از حدود یک ماه پیش این موضوع را به مسئولان کمیسیون تذکر دادیم و قول همکاری دادند. مشکل اصلی اسناد منتشر شده در سایت کمیسیون این بود که در مشخصات نرم افزار استاندارد ذکر شده بود:
- خروجی XML مناسب برای به روزرسانی سامانه ارزیابی نشریات علمی و ...
ما ابتدا سایت کمیسیون را جستجو کردیم و مستندی در خصوص این XML نیافتیم. به همین دلیل با کارشناسان جلسه ای برگزار شد و توضیحات لازم را ارایه دادیم. بلافاصله شرکت مجری این کار این توضیح را به سایت اضافه کرد:
- خروجی XML مناسب برای به روزرسانی سامانه ارزیابی نشریات علمی داشته باشد. این خروجی باید به فرمت OAI PMH باشد.
با این توضیح نه تنها مشکل حل نشد، بلکه دانش فنی مجریان این طرح هم زیر سوال رفت. مطلب زیر را بخوانید تا متوجه موضوع بشوید:
XML نشریه یک ظرف اطلاعات است. چیز پیچیده ای هم نیست. یک فایل TEXT ساده است که اطلاعاتش منظم شده است. مثلا عنوان نشریه، اسم سردبیر، ISSN و سایر مشخصات نشریه در آن درج شده است. به دلیل نقش تسهیل گر این قالب اطلاعاتی در انتقال اطلاعات ماشینی، سامانه های یکتاوب از همان ابتدا این بخش را دارا بوده اند. برای مثال می توانید نمونه های زیر را بررسی کنید:
خروجی HTML مشخصات اصلی نشریه (قابل تکمیل و اصلاح در بخش مدیریت) در سایت مجله فیزیولوژی و فاماکولوژی:
http://www.phypha.ir/ppj/jinfo.php
و خروجی همین اطلاعات به صورت XML:
http://www.phypha.ir/ppj/jinfo.xml.php
چیزی که اهمیت دارد این است که طرفی که این XML را برای جمع آوری اطلاعات لازم دارد مشخص کند چه اطلاعاتی باید در این فایل وجود داشته باشد. وگرنه هر فردی می تواند ادعا کند XML ایشان استاندارد و کامل است. (مثلا الان ما هم می توانیم به صورت جاعلانه تبلیغات کنیم که منظور کمیسیون XML های نرم افزار یکتاوب است. کاری که برخی شرکت ها در حال انجام آن هستند)
اما به جای مشخص کردن این اطلاعات و نوع استفاده از تگها برای مشخص کردن این عناصر، فقط ذکر شده است که باید به فرمت OAIPMH باشد.
در سایت http://www.openarchives.org/pmh مربوطه آمده است:
The Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting (OAI-PMH) is a low-barrier mechanism for repository interoperability
یعنی این سازوکار حتی در حد قالب هم نیست. چه برسد به اینکه مشخص کند کمیسیون چه اطلاعاتی لازم دارد. در توضیحی که به کارشناسان کمیسیون دادیم ذکر کردیم که این امر مثل این است که به یک نفر بگویید مشخصات خودت را به ما بده، وقتی بگوید چه اطلاعاتی لازم دارید بگوید در قالب فرم ورد و از طریق سایت بفرست! یعنی به جای مشخص کردن اطلاعات مورد نیاز، روش و ابزار انجام کار را مشخص کنند.
این موضوع را می توان با مطالعه راهنمای "OAI برای مبتدیان" هم فهمید: OAI for Beginners
در این راهنما توضیح داده است که OAI-PMH یک پروتکل انتقال اطلاعات است که از بستر وب یا http و ظرف xml برای این منظور استفاده می کند. این راهنما مشخص کرده است که OAI-PMH می تواند از هر نوع استاندارد متادیتا استفاده کند، هر چند بیشتر از Dublin Core استفاده می شود. یعنی به هیچ وجه در خصوص تگها و اطلاعات داخل فایل XML توضیح نمی دهد و فقط مشخص می کند روش انجام کار از طریق وب باشد!
احتمال می دهیم کسی که این توضیح را پیشنهاد کرده است از حداقل اطلاعات در خصوص OAI-PMH هم برخودار نیست. وگرنه مرتکب این اشتباه فاحش نمی شد.
به هر حال بر اساس توضیحات و راهنمایی های ما، مسئولان مربوطه قول همکاری دادند تا با کمک شرکت مذکور این بخش را تکمیل و اطلاع رسانی کنند. اما بعد از دو هفته با توجه به عدم تکمیل این موضوع، لینک مربوط به "ویژگی های سامانه استاندارد نشریات" روی صفحه اول سایت غیر فعال شد تا در این خصوص تصمیمات لازم اتخاذ شود و در صورت نیاز از تجریه و مشاوره علمی یکتاوب (یا سایر شرکتها یا کارشنایان فنی وزارت علوم) استفاده شود.
اما در کمال تعجب به جای تعیین تکلیف این موضوع (یعنی درج یک شاخص ارزیابی بدون اعلام جزییات ضروری)، روز گذشته گزارش رتبه بندی نشریات منتشر شد. در اطلاعیه ای هم که توسط مشتریان برای ما ارسال شده است، دقیقا همین معیار بدون اصلاح ذکر شده است!
برداشت ما این است که این امر توسط شرکت مذکور مدیریت شده است. وگرنه مسئولان کمیسیون چون از موضوع آگاهی داشتند، بعید است که با ارسال مجدد این متن اشتباه، پشتوانه ی علمی کار را ضعیف جلوه دهند. مگر می شود درخواست XML نمود و هیچ مستند، توضیح یا نمونه ای در خصوص XML مورد نظر ارایه نکرد!
سخن آخر با مسئولان کمیسیون:
پیشنهاد می کنیم مسئولان و کارشناسان انجام این امر، مطابق پیشنهاد اولیه ما از دانش فنی یکتاوب یا سایر شرکت ها یا کارشناسان حرفه ای تر استفاده کنند و خود را به یک شرکت محدود نکنند تا اعتبار کار زیر سوال نرود. روش منطقی انجام کارها در سامانه قبلی HBI قابل بررسی است. این سامانه از 6 سال پیش تا کنون بروز نشده است و همان اطلاعات 6 سال پیش روی آن است (بروز و فعال نیست). اما دقیقا مشخص کرده است که xml ها باید به چه صورت تهیه شوند و انواع و اقسام راهنماهای لازم هم در آن منتشر شده است:
راهنمای جامع تولید XML های خروجی سامانه
یا حداقل از ISC یاد بگیرند که فرمت و مستندات قابل قبول تری برای ارسال اطلاعات به قالب XML ارایه داده است (هر چند اشتباهاتی مثل استفاده از نام دانشگاه به جای نام سازمان دارد که باعث می شود اگر نویسنده ای از یک سازمان علمی غیر دانشگاهی باشد، وضعیت مبهم شود)
در سامانه های بین المللی هم روش کار همین است. برای مثال مستندات DOAJ را ببینید:
http://doaj.org/features#xml_upload
(در این نشانی می بینید که DOAJ هم از OAI-PMH نام برده است. اما با توضیحات لازم برای مشخص کردن عناصر و مفهوم و شرایط تگها و همچنین مشخص کردن استفاده از متاتگهای Dublin Core)
شاید مسئولان امر انتظار دارند با روش سعی و خطا پیش برویم. یعنی به جای مشخص کردن این توضیحات از ابتدا توسط آنها، ما یک فرمتی تهیه کنیم و بعد مرحله به مرحله ایرادش را مشخص کنند تا آن را نهایی کنیم!
توضیح مهم در خصوص امتیاز ارزیابی:
با توجه به کامل بودن برنامه یکتاوب به عنوان قدیمی ترین و قدرتمندترین سامانه مدیریت نشریات، انتظار این است که در بخش مشخصات نرم افزار، امتیاز کامل به نشریات استفاده کننده از یکتاوب اختصاص داده شده باشد. اما اگر به هر دلیلی این اتفاق نیفتاده است، لطفا جزییات و اطلاعات لازم را به ما ارایه کنید تا پیگیری لازم به صورت متمرکز انجام شود.
در خصوص اعلام نشانی XML هم با توجه به مبهم بودن اطلاعات ارایه شده توسط کمیسیون می توانید از بخش "مدیریت نشریه: مشخصات اصلی نشریه" استفاده کنید و نشانی XML پیش فرض یکتاوب را به وزارت علوم ارایه کنید.
ما نیز همچنان با کمیسیون در ارتباط خواهیم بود تا این اشکال را برطرف کنند.