شناساگر دیجیتال شئ (Digital Object Identifier) یا همان DOI شناسه‌ای منحصر به فرد است که توسط بنیاد بین‌المللی DOI که مقر آن در ایالات متحده است ثبت می‌شود. این بنیاد آمریکایی دارای 10 آژانس ثبت‌کننده در جهان است که از بین این آژانس‌ها نام CrossRef مشهورتر است و تقریباً در ایران همه DOI را معادل یا متعلق به CrossRef می‌شناسند که البته صحیح نیست. اما این همسان‌پنداری بی دلیل هم نیست، چرا که CrossRef بزرگ‌ترین و معتبرترین آژانس ثبت DOI در جهان است و در واقع شناسه DOI در ابتدا با CrossRef شکل گرفته و بعدها با توجه به جهانی‌شدن این شناسه آژانس‌های دیگر به بنیاد بین‌المللی DOI یا IDF پیوسته‌اند.

نکته بسیار مهم که باید به آن دقت کرد، نقش DOI در استانداردسازی نشریات، نمایه‌شدن نشریات و علم‌سنجی است. باید به این نکته مهم توجه شود که این نقش‌ها برای DOI وجود دارد و این شناسه بالقوه امکان کمک به نشریات برای این امور را دارد ولی در حال حاضر تنها DOIهایی که توسط CrossRef صادر می‌شوند چنین نقشی را به‌طور بین‌المللی ایفا می‌کنند. در واقع، همه اینها در صورتی امکان‌پذیر است که آژانس ثبت‌کننده شناسه، چنین خدماتی را با استفاده از شناسه DOI ارایه نماید که شرکت ایتالیایی mEDRA چنین خدماتی ارایه نمی‌دهد و با توجه به هزینه‌های بسیار بالای این شرکت در خصوص ارایه این شناسه در سطح بین‌المللی، تعداد DOIهای ثبت‌شده توسط mEDRA بسیار اندک است. در حال حاضر، تنها سه آژانس ثبت‌کننده در جهان خدمات جانبی را براساس شناسه DOI ارایه می‌دهند؛ CrossRef، ISTIC و JaLC. این سه موسسه در میان 10 آژانس ثبت‌کننده در جهان رتبه‌های اول، دوم و سوم را از نظر تعداد شناسه‌های ثبت‌شده دارند و بیش از 80میلیون شناسه توسط CrossRef، نزدیک به 25میلیون شناسه توسط ISTIC (The Institute of Scientific and Technical Information of China) و حدود 2/3میلیون شناسه توسط JaLC (Japan Link Center) ثبت شده است. به استناد سایت اصلی IDF یعنی http://doi.org تاکنون حدود 130میلیون شناسه در جهان ثبت شده است که از این تعداد حدود 110میلیون شناسه توسط 3 آژانس برتر ثبت شده است. 20میلیون شناسه باقی‌مانده نیز توسط مجموع 7 آژانس دیگر (Airiti, Inc ، CNKI، DataCite، EIDR، KISTI، mEDRA و OP) ثبت شده‌اند که خدمات جانبی خاصی روی شناسه‌های ثبت‌شده ارایه نمی‌دهند و صرفاً با ثبت متادیتای هر مقاله، شناسه اختصاص‌داده‌شده را به شئ دیجیتال در وب لینک می‌کنند و این شئ را برای همیشه در وب حفظ می‌نمایند. در واقع تنها خدمت این آژانس‌ها همان کار اولیه و اصلی شناسه DOI است، یعنی حفظ شئ دیجیتال برای همیشه در وب به طوری که اگر فردی مثلاً مقاله‌ای را که دارای شناسه DOI است، 50 سال دیگر در وب جستجو کند و در آن زمان اثری از وبسایت اصلی نباشد، با استفاده از آن شناسه این شئ در جایی توسط آژانس ثبت‌کننده و IDF حفظ شده است.

متاسفانه در حال حاضر کلیه خدمات CrossRef در ایران به علت تحریم‌ها مسدود است. بدین ترتیب، ادعای تاثیر شناسه‌های DOI ثبت‌شده در mEDRA در بحث محاسبه و نمایش ارجاعات، استانداردسازی ارجاعات نشریه و غیره کذب است و تنها استفاده این شناسه برای نشریات، حفظ دسترسی به مقالات در محیط وب برای همیشه است. حال نکته مهم آنست که برای چنین فعالیت ساده و معمولی، اصلاً نیازی به تهیه پیشوند اختصاصی برای هر نشریه یا حتی دانشگاه نیست و استفاده از پیشوند موسسه‌ای دیگر، در حالی که هیچ گونه خدمات جانبی از سوی mEDRA برای شناسه ارایه نمی‌شود اصلاً به معنی ثبت مقالات به عنوان یک ناشر یا موسسه دیگر نیست. ضمناً امکان جابه‌جایی پیشوند ثبت‌شده در یک آژانس به آژانس دیگر در حالت معمول وجود ندارد و مثلاً اگر نشریه‌ای پیشوندی اختصاصی برای خود در mEDRA تهیه کند، بعداً نمی‌تواند آن پیشوند را به CrossRef یا هر آژانس دیگری منتقل نماید.  

شرکت یکتاوب از حدود 6 ماه گذشته با همکاری موسسه اطلاعات علمی و تکنولوژی چین یا ISTIC که یکی از موسسات معتبر در زمینه خدمات DOI است اقدام به ارایه شناسه DOI برای نشریات خود نموده و این فرآیند را از طریق سایت و به طور کاملاً خودکار انجام می‌دهد. پیشوند مورد استفاده شرکت یکتاوب پیشوند اختصاصی خود موسسه اطلاعات علمی و تکنولوژی چین است و بدین ترتیب هیچ هزینه اضافی برای پیشوند (که نداشتن آن تاثیری در خدمات ندارد) به نشریات تحمیل نمی‌کند و ثبت هر مقاله را با حداقل قیمت و بسیار آسان به انجام می‌رساند. در واقع فقط کافی است که فایل‌های PDF مقالات به صورت نهایی منتشر شده باشند و اطلاعات صفحه چکیده انگلیسی در سایت با اطلاعات فایل مقاله همخوانی داشته باشد. زبان انتشار مقاله نیز تاثیری در ثبت شناسه ندارد، در حالی که سایر آژانس‌های ثبتی مقالاتی که به الفبای غیر رومن منتشر می‌شوند را ثبت نمی‌کنند. به طور کلی از آنجا که خدمات جانبی ارایه‌شده توسط ISTIC برای شناسه‌های ثبت‌شده (همانند خدمات شمارش استنادات، CrossCheck، CrossMark و ... متعلق به CrossRef) برای نشریات چینی ارایه می‌شود، داشتن پیشوند اختصاصی به غیر از ضرر هزینه اضافی، چیزی برای نشریات ندارد. تعدادی از نشریاتی که تاکنون از خدمات DOI یکتاوب استفاده نموده‌اند به شرح زیر است:

• Journal of Client-Centered Nursing Care
• International Journal of Radiation Research
• Iranian Biomedical Journal
• Journal of Nursing and Midwifery Sciences
• Journal of Research & Health
• Research in Molecular Medicine
• International Archives of Health Sciences

نمونه DOI ثبت شده برای نشریه HDQ را تست کنید  : DOI: 10.18869/nrip.hdq.2.2.47
نمونه DOI ثبت شده برای نشریه JSTNAR را تست کنید  : DOI: 10.29252/jstnar.22.2.1

در ضمن با کمک نرم افزار یکتاوب، کل مراحل خرید، ارایه اطلاعات و ورود کدهای DOI کاملا خودکار است و هیچ نیازی به تکمیل فرم نیست. این روش خودکار سازی تقریبا در تمام برنامه یکتاوب وجود دارد و تفاوت اصلی یکتاوب با سایر نرم افزارها در همین است.

شرکت یکتاوب در تلاش است تا با استفاده از روابط خود امکان ارایه گسترده خدمات شناسه DOI در ایران را از طریق همکاران خارجی فراهم کند، هر چند که به دلیل تحریم‌ها و عدم ارایه خدمات CrossRef به ISSNهای نشریات ثبت‌شده در ایران، این امر بسیار مشکل است.

به صورت خلاصه می توان نتیجه گرفت اعتبار بسیار بیشتر شرکت واسط و سهولت کار به دلیل خودکار بودن امور از مزایای DOI ارایه شده توسط شرکت یکتاوب است.

---

خبر جدید: تمام نشریاتی که از یکی از نرم افزارهای حرفه ای نشریات استفاده می کنند، می توانند به صورت کاملا رایگان از نرم افزار و خدمات یکتاوب استفاده کنند و هیچ هزینه ای بابت راه اتدازی پایگاه و انتقال اطلاعات دریافت نخواهد شد.

پیوندهای مرتبط:

اطلاعیه دوم شرکت یکتاوب در مورد دریافت شناسه DOI

روش خرید DOI از یکتاوب

خبر مهم: رایگان شدن تمام سامانه های نرم افزاری یکتاوب

راه‌اندازی دپارتمان خدمات اجرایی و نمایه‌سازی

چند خبر خوب برای یکتاوبی ها : موفقیت های جدید